آیین نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان

نظر به اهمیت، ضرورت و نقش راهنمایی و مشاوره تحصیلی در شناسایی و رشد همه جانبه استعداد ها ، توانایی ها و رغبت های دانش آموزان، متناسب با نیاز حال و آینده ی کشور و آماده سازی آنان برای انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی خود که همزمان با تعلیم و تربیت رسمی آغاز و تا پایان دوره دوم متوسطه استمرار دارد و در راستای مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران ((آیین نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان)) به شرح زیر به تصویب می رسد :

ماده ۱ : تعریف

هدایت تحصیلی فرآیندی است که طی آن با ارایه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش آموز کمک می شود تا استعداد ها، توانایی ها، علایق و ویژگی های شخصیتی خویش، شاخه ها و رشته های تحصیلی، حرف و مشاغل مورد نیاز جامعه را شناخته و بر اساس آن اقدام به انتخاب اولویت شاخه، گروه و رشته تحصیلی مناسب نماید.

ماده ۲ : اهداف

شناسایی استعداد،توانایی،علاقه و ویژگی های شخصیتی دانش آموزان
کمک به انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی و مسیر آینده شغلی و حرفه ای دانش آموز
کمک به هدایت متوازن دانش آموزان به شاخه ها و رشته های تحصیلی بر اساس سیاست های ابلاغی کشور.

ماده ۳ : ملاک ها و معیارها

ملاک های هدایت تحصیلی : هدف آن است که دانش آموزان به مناسب ترین شاخه یا رشته تحصیلی بر اساس استعداد و علاقه و نه امکانات و نیاز های کشور راهنمایی شوند.

در هدایت تحصیلی دو ملاک کلی مد نظر است که عبارتند از :

۱) نمرات دوره متوسطه اول به میزان ۳۵ امتیاز

۲) نظر مشاور بر اساس بررسی های مشاوره ای به میزان ۶۵ امتیاز می باشد.

هدایت دانش آموزان به شاخه، گروه و رشته های تحصیلی بر اساس ملاک ها و معیار های زیر انجام می شود:

۱- نظر دانش آموز: توجه به انتخاب و اولویت بندی دانش آموز از بین شاخه ها و رشته های تحصیلی موجود در دوره دوم متوسطه، به میزان ۱۰ درصد.( بر اساس نمونه برگ شماره ۲)

۲- نتایج آزمون های مشاوره ای: برگزاری آزمون های استعداد،رغبت،شخصیت و ارزش های تحصیلی – شغلی از دانش آموزان، به میزان ۳۰ درصد

۳- نتایج عملکرد تحصیلی: بررسی نتایج نمرات دانش آموزان در تمام دروس دوره اول متوسطه با ضرایب اختصاصی هر یک از آنها در رشته ها و گروه های تحصیلی، به میزان ۳۵ درصد

نظر والدین: اخذ نظر والدین در اولویت های انتخاب رشته فرزند خود، به میزان ۵٫ ( بر اساس نمونه برگ شماره ۳) .

۵- نظر معلمان: توجه به نظر معلمان تمام دروس دوره اول متوسطه در تعیین اولویت های انتخاب شاخه و رشته تحصیلی دانش آموزان، به میزان ۱۰ درصد.

۶- نظر مشاور: بررسی تخصصی عملکرد تحصیلی دوره ابتدایی و متوسطه،نتایج آزمون ها،مصاحبه و مشاوره با دانش اموزان و والدین و توجه به نمره هویت کسب شده، به میزان ۱۰ درصد

ماده ۴ : سیاست گذاری و اجرا

الف : سیاست ها و خط مشی های توسعه متوازن شاخه ها و رشته های تحصیلی توسط وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش می رسد.

ب : به منظور برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر اجرای فرآیند هدایت تحصیلی دانش آموزان مبتنی بر سیاست ها و خط مشی های مصوب توسعه متوازن شاخه و رشته های تحصیلی، ((شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی)) در سطح ستاد وزارت آموزش و پرورش تشکیل می شود. وظایف و ترکیب اعضای این شورا توسط وزارت آموزش و پرورش تعیین و ابلاغ می شود.

ماده ۵ : زمان هدایت تحصیلی

هدایت تحصیلی به صورت فرآیندی از دوره ابتدایی با تشکیل پرونده مشاوره ای آغاز و با انجام مداخله های مشاوره ای و آموزشی تا پایان دوره دوم متوسطه، ادامه می یابد، لکن انتخاب شاخه، گروه و رشته تحصیلی در پایان پایه نهم صورت می پذیرد.

تبصره۱: نمون برگ هدایت تحصیلی همزمان با اعلام نتایج امتحانات خردادو شهریور ماه ، برای همه دانش آموزان صادر و پس از تایید مسئول ثبت نمرات، مشاور و مدیر مدرسه تا نیمه تیر ماه همان سال برای قبولی های خرداد و همزمان با اعلام نتایج شهریور ماه برای قبولی های شهریور در اختیار دانش آموز قرار می گیرد.

تبصره۲: دانش آموزان در شاخه نظری به انتخاب رشته تحصیلی و در شاخه های فنی و حرفه ای و کار و دانش به گروه تحصیلی هدایت می شوند. تعیین رشته در شاخه های فنی و حرفه ای و کار و دانش بر اساس شیوه نامه ای خواهد بود که وزارت آموزش و پرورش تهیه و ابلاغ می کند.

ماده ۶ : مسئولیت هدایت تحصیلی

مسئولیت برنامه ریزی و اجرای فرآیند هدایت تحصیلی دانش آموزان بر عهده مشاور مدرسه است و همه کارکنان آموزشی و پرورشی مدرسه ملزم به همکاری با وی می باشند. مسئولیت نظارت بر حسن اجرای هدایت تحصیلی دانش آموزان و تایید نهایی نمون برگ آن بر عهده مدیر مدرسه می باشد.

ماده ۷ : تغییر شاخه یا رشته تحصیلی

تغییر شاخه و رشته تحصیلی در پایان پایه دهم بلامانع است. ضوابط و مقررات آن به تصویب کمیسیون اساسنامه ها و مقررات تحصیلی شورای عالی آموزش و پرورش می رسد.

ماده ۸ : دامنه اجرا

توزیع شاخه، رشته ها و هدایت تحصیلی دانش آموزان در مدارس عادی، استعداد های درخشان، استثنایی، شاهد، نمونه دولتی، وابسته، داوطلبان آزاد، سایر مدارس خاص و غیردولتی بر اساس این آیین نامه انجام می شود. با تصویب این آیین نامه سایر قوانین و مقررات مغایر کان لم یکن تلقی می شود.

عوامل اساسی تاثیر گذار بر هدایت تحصیلی پایه نهم عبارتند از:

۱-نمرات دوران متوسطه اول (راهنمایی )

۲- آزمون استعداد ( هوش )

۳- آزمون رغبت

۴- نظر دبیران

۵- نظر دانش آموزان

۶- نظر والدین

۷- نظر مشاور

برخی از عواقب عدم علاقه به رشته ی تحصیلی عبارتند از:

– بی انگیزه بودن نسبت به درس و تحصیل ؛

– عدم تمرکز در مطالعه و کاهش یادگیری در دروس و افت تحصیلی ؛

– بی هدفی و سر در گمی ؛

– روی آوردن به انحرافاتی مانند اعتیاد ؛

– نداشتن ارتباطات سالم و قوی با سایر ین ؛

– هدر دادن سرمایه و وقت ؛

– ایجاد بار اضافی برای سیستم ؛

– لذت نبردن از دوران دانشجویی

جمع بندی و نتیجه گیری

خلاصه لازمه ی انتخاب رشته ی تحصیلی و شغلی داشتن مجموعه ای از اطلاعات و مهارت ها است . این اطلاعات و مهارت ها را می توان به سه گروه اصلی تقسیم بندی کرد :

۱) اطلاعات مربوط به خود و امکانات شخصی

۲) اطلاعات مربوط به محیط های تحصیلی و شغلی

۳) مهارت های برنامه ریزی و تصمیم گیری و حل مساله

به طور کلی منابع کسب اطلاعات تحصیلی – شغلی را می توان به سه دسته ی زیر تقسیم کرد :

الف) منابع شخصی (انسانی):

۱) والدین ، اقوام ، دوستان و …

۲) مشاور ، دبیر راهنما

۳) مشاوران مراکز یا هسته های مشاوره

۴) مشاوران دانشگاه ها و مراکز جهاد و دانشگاهی

۵) مشاوران کلینیک ها و مراکز مشاوره خصوصی

۶) کارمندان و شاغلان یک حرفه

۷) بازدیدها

۸) دعوت از صاحبان مشاغل

۹) تجربه کاری

۱۰) نمایشگاه های تحصیلی و شغلی

ب) منابع نوشتاری :

۱) دفترچه های سازمان سنجش

۲) نشریه پیک سنجش

۳) روزنامه ها

۴) جملات و نشریات تخصصی

۵) کتابخانه ها

۶) فرهنگ مشاغل

ج ) سایر منابع :

۱) رادیو و تلویزیون

۲) فیلم های ویدیویی.

– حق مسلم هر انسانی است که رشته و شغلی را آزادانه انتخاب بکند.

– برای آنکه انتخاب رشته و شغل مناسب تر انجام بگیرد مشاور باید فرد را از نیاز های شغلی مملکت آگاه سازد و رغبت ها و استعداد های فرد را به او بشناساند. مشاور فقط نقش مشورتی و راهنمایی فرد را بر عهده دارد و هیچ گاه فرد را به انتخاب رشته و شغل معینی مجبور نمی کند. در عین حال مشاور می تواند شغل یا رشته و مشاغلی را به مراجع پیشنهاد نماید.

– اشتغال یکی از اساسی ترین فعالیت های زندگی است و فرد باید سرانجام شغلی را برگزیند و از آن طریق به زندگی اش ادامه دهد. اشتغال از درجه اهمیت بسیار بالایی برخورد دار است زیرا هستی فرد و استمرار جامعه به آن بستگی دارد. شغل نحوه گذراندن زندگی فرد را مشخص می سازد و اگر افراد در مشاغلی که به تخصص آنان مربوط است به کار مشغول شوند علاوه بر خشنودی و احساس رضایت ، مملکت خود را به سوی خودکفایی در زمینه های گوناگون سوق خواهند داد. حصول این هدف ها از طریق اعمال درست و جدی راهنمایی شغلی ممکن است.

– برای اشتغال درست و موفق ، تحصیلات که به صورت گذراندن دوره آموزشی –رسمی یا غیر رسمی- و کارآموزی است ضرورت دارد. برای تحصیلات می توان دو هدف مهم را در نظر گرفت :

۱) یکی افزایش دانش و آگاهی و بینش فرد درباره ی خود و جهان پیرامون

۲) دیگری آماده شدن برای اشتغال ، تولید و خدمت به همنوع .

بنابراین تحصیلات و انتخاب رشته مناسب ، مقدمه و پیش نیاز ضروری برای اشتغال به حساب می آید و راهنمایی تحصیلی وسیله ی آموزشی برای تحقق راهنمایی شغلی است .

– در زمینه ی موفقیت دانش آموزان یادآوری دو مورد ضروری است :

الف) اول آن که موفقیت دست کم به:

۱ ) توان و استعداد ۲) میزان تلاش و کوشش ۳) امکانات خانه و مدرسه بستگی دارد معلمان و والدین و دست اندر کاران آموزش و پرورش ، به هنگام بررسی و قضاوت درباره میزان موفقیت دانش آموزان باید به سه عامل یاد شده توجه کنند و بدون در نظر گرفتن آن ها درباره هیچ دانش آموزی قضاوت نکنند.

ب) دوم آنکه شیوه ی مرسوم در اکثر مدارس ما مبنی بر این که در هر کلاس فقط به یک نفر از دانش آموزان که بالاترین نمره را کسب کرده است جایزه می دهند روش ناپسند و غیر علمی است.

– اعمال برنامه های راهنمایی تحصیلی به طور مناسب ، موجب می شود که توزیع دانش آموزان به رشته های مختلف تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه ها بر اساس ویژگی های فردی و نیازهای شغلی جامعه به طور صحیح انجام پذیرد. این امر از به هدر رفتن سرمایه های ملی کشور و اتلاف فرصت ها و در نهایت از تورم یا کمبود در برخی رشته های تحصیلی و ایجاد مشکلات شغلی پیشگیری می کند.

– راهنمایی تحصیلی موجب بازدهی و کارآمدی بیشتر نظام آموزشی ، افزایش پیشرفت و کاهش افت تحصیلی ، تقلیل مشکلات رفتاری دانش آموزان ، ایجاد جو سالم و صمیمی بین دانش آموزان و کارکنان مدرسه ، افزایش رضایت خاطر دانش آموزان و ارتقای اعتماد به نفس دانش آموزان می شود.

– هدایت تحصیلی به صورت فرآیندی از دوره ابتدایی با تشکیل پرونده مشاوره ای آغاز و با انجام مداخله های مشاوره ای و آموزشی تا پایان دوره دوم متوسطه، ادامه می یابد، لکن انتخاب شاخه، گروه و رشته تحصیلی در پایان پایه نهم صورت می پذیرد.

منبع : تحقیق کن

هدایت تحصیلی