انتخاب رشته دانشگاهی | معرفی رشته مهندسی دریا

0 306

در این مطلب به بررسی انتخاب رشته مهندسی دریا در شاخه ریاضی و فیزیک پرداخته ایم. در این مطلب اطلاعات کاملی از رشته، دروس و موقعیت بازار کار  رشته مهندسی دریا بدست می آورید.

مهندسی دریا (به انگلیسی: Marine Engineering) رشته‌ای است که هدف از آن تربیت کارشناس برای طراحی، محاسبه، ساخت اجزائی است که اساس کار آنها مبتی بر حرکت در سیالات و دینامیک است.

مجموعه دروس این رشته همراه با بکارگیری علوم مهندسی مکانیک و تکنولوژی مربوط به آن در مورد طراحی، محاسبه، ساخت و اجرا و سیستمهای رانش کشتی، ماشین آلات فرعی کشتی و سازنده بدنه کشتی، کارآیی لازم را برای طراحی و راهبری و نگهداری سیستمهای فوق به دانشجویان ارائه می‌دهد و آنان را آماده طراحی و ساخت در صنایع دریایی، صنایع کشتی‌سازی، سازه‌های درون‌آبی و ساحلی، شناورها و سکوهای دریایی می‌کند.

فارغ التحصیلان علاوه بر مشاغل تخصصی خود به عنوان افسر می‌توانند پس از کسب تجربیات کافی در کارخانه هاو صنایع دریایی کشور به تعمیر ونگهداری و تولید بپردازند. دانشجویان در طول دوره با انجام مسافرت‌های دریایی به عنوان کارآموزی تجربیات عملی نیز خواهند اندوخت.

سال ۱۸۰۷ وقتی نخستین کشتی بخار آمریکا بدون بادبان و پارو در جهت مخالف باد و جریان آب از رودخانه «هودسون» بالا رفت.

کلیه ملوانان و دریانوردان که برای تماشای این چیز عجیب به ساحل رودخانه آمده بودند، دانستند که آنچه در برابر دیدگانشان در حال حرکت است،‌ بزودی جهان آنها را دگرگون خواهد کرد.

آنها دانستند که دیگر ساخت و تعمیر یک کشتی، یک فن نیست بلکه یک علم است و هدایت و حفظ چنین کشتی‌ای نیازمند اطلاعات علمی دقیق و بسیاری می‌باشد و اکنون که نزدیک به دو قرن از آن زمان می‌گذرد ما با ناوهایی روبرو هستیم که گاه نزدیک به ۳۴۰ متر طول و ۸۰ متر عرض دارند.

شهرهای شناوری که بدون شک ساخت، هدایت و مدیریت آنها دانش بسیاری را می‌طلبد.

دانشی که نمی‌توان به تجربه و با گذر ایام فرا گرفت بلکه نیاز به تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی دارد.

نیازی که منجر به تولد رشته مهندسی دریا شده است.

رشته مهندسی دریا در کشور ما نیز با این که نو پا است دارای اهمیت و جایگاه ویژه‌ای است چرا که کشور ما در حدود ۲۶۰۰ متر مرز آبی دارد که ۲۰۰۰ کیلومتر آن در جنوب کشور و به آب‌های آزاد دنیا متصل است.

اهمیت این مرز آبی زمانی مشخص می‌شود که بدانیم از بین راه‌های حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی، حمل و نقل دریایی مقرون به صرفه‌تر است و به همین دلیل ۹۰% صادرات غیرنفتی و تقریباً تمامی صادرات نفتی کشور به وسیله کشتی‌ها صورت می‌گیرد.

همچنین توسعه ناوگان دریایی علاوه بر حمل و نقل کالاهای مورد نیاز کشور، عامل حضور کشور ما در بازار حمل و نقل بین‌المللی و کسب درآمدهای ارزی بیشتری می‌گردد.

به دلیل داشتن مرزهای آبی گسترده و اهمیت بسیار زیاد حمل و نقل آبی در رشد و توسعه کشور، تخصص ها و مشاغل زیادی در حوزه دریایی ایجاد شده است. مهندسی دریا یکی از اصلی ترین آنها می باشد. مهندسی دریا چندین تخصص را در بر می گیرد که هر کدام حیطه وظایف مجزایی دارند. این تخصص ها عبارتند از :


مهندس کشتی : مهندس کشتی مسئول مدیریت و اداره فنی امور کشتی ها می باشد. مهندس کشتی در هدایت فنی ، تعمیر و نگهداری . راه اندازی موتور انواع کشتی ها تخصص دارد. در هر کشتی تجاری ۵ مهندس کشتی با عناوین مهندس ۱ تا مهندس ۵ وجود دارد. مهندس کشتی تازه وارد باید از مهندسی ۵ شروع کرده و پس از پیشرفت به مهندسی ۱ برسد.

مهندس کشتی سازی : کار مهندس کشتی سازی طراحی، محاسبه،نظارت بر ساخت و تعمیر انواع کشتی ها، زیر دریایی ها، قایق ها، شناورها و سازه های دریایی ( از جمله سکوها و اسکله ها) می باشد. مهندس کشتی سازی در صنایعی مانند نفت و گاز که نیاز به ساخت و استقرار سکوهای نفتی و کشتیرانی که بیشتر در کشور به اسکله سازی و تعمیر انواع کشتی ها و قایق ها می پردازند، فعالیت می کند.

مهندس دریانوردی (کاپیتان کشتی) : هدایت و رهبری کشتی و مدیریت و تامین امنیت نیروی انسانی شاغل در آن بر عهده مهندس دریانوردی می باشد.در واقع او مسئول راهبری و  مدیریت کشتی است. به مهندس دریانوردی، کاپیتان کشتی نیز می گویند. مهندس دریانوردی کمتر با مسایل فنی کشتی سر و کار دارد و بیشتر با مدیریت پرسنل، مسیر یابی، کنترل وضعیت آب و هوا و … در ارتباط است. البته برای رسیدن به پست کاپیتان کشتی، فرد باید ابتدا به عنوان افسر سوم وارد کشتی شده و پس از طی موفق مراتب افسر دومی و افسر اولی و گذراندن دوره ها و آزمون های تکمیلی می تواند کاپیتان کشتی شود.

 وظایف مهندس دریا


بسته به تخصصی که مهندس دریا در آن کار می کند، وظایف او متفاوت است.

وظایف اصلی مهندس کشتی :

راه اندازی، تعمیر و نگهداری موتور کشتی

اطمینان از ایمنی و کارایی کارکرد موتورها، تجهیزات، و سیستم های دریایی

نظارت و مدیریت امور فنی کشتی

وظایف اصلی مهندس کشتی سازی :

طراحی، توسعه، ساخت و نگهداری از کشتی ها، قایق ها و …

طراحی، ساخت و پیاده سازی سیستم های دریایی، سکوها، خطوط لوله و تجهیزات مرتبط

نظارت بر روند انجام پروژه های ساخت و تعمیر

انجام کارهای تحقیقاتی ( زمینه های تحقیقاتی زیادی در زمینه ساخت کشتی در کشور وجود دارد)

وظایف اصلی مهندس دریانوردی (کاپیتان کشتی) :

هدایت کشتی بر طبق مسیر مشخص شده

مدیریت و کنترل نیروی انسانی شاغل در کشتی

تامین آسایش و امنیت شاغلان و مسافران کشتی

حفظ آرامش و کنترل کشتی در شرایط بحرانی مانند طوفان، تصادف و …

این رشته‌ دارای‌ سه‌ گرایش‌ مهندسی‌ کشتی‌، کشتی‌سازی‌ و دریانوردی‌ است‌.

گرایش‌ مهندسی‌ کشتی‌

مهندسین‌ کشتی‌ به‌ عنوان‌ مدیر فنی‌ کشتی؛‌ مسؤول‌ تعمیر، نگهداری‌ و راه‌اندازی‌ موتور کشتی‌ هستند و به‌ همین‌ دلیل‌ دانشجویان‌ این‌ رشته‌ پس‌ از آموزش‌های‌ تئوری‌ یک‌ دوره‌ کارآموزی‌ را بر روی‌ کشتی‌های‌ اقیانوس‌پیما در خارج‌ از کشور می‌گذرانند.

درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل ‌:

دروس‌ مشترک‌ در‌ گرایش‌های‌ مختلف‌ مهندسی‌ دریا:

ریاضی‌، معادلات‌ دیفرانسیل‌، محاسبات‌ عددی‌، فیزیک‌ مکانیک‌، فیزیک‌، شیمی‌ و خواص‌ مواد، مبانی‌ مهندسی‌ برق‌، رسمی‌ فنی‌، استاتیک‌، دینامیک‌، مقاومت‌ مصالح‌، ترمودینامیک‌، مکانیک‌ سیالات‌، طراحی‌ اجزاء و ماشین‌، انتقال‌ حرارت‌، کنترل‌ اتوماتیک‌.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ مهندسی‌ کشتی‌:

شناخت‌ کشتی‌، الکترونیک‌ ارتباطات‌، آرشیتکت‌ کشتی‌، کمک‌های‌ اولیه‌، دریانوردی‌ و ملوانی‌، ماشین‌ دریایی‌، صافی‌های‌ فرعی‌، سیستم‌‌های انتقال‌ قدرت‌.

گرایش‌ مهندسی‌ کشتی‌سازی‌

کشتی‌سازی یک رشته بین‌رشته‌ای است زیرا در ساخت یک کشتی، تخصص‌های متعددی مانند مکانیک، عمران، برق، متالورژی و … مورد نیاز است.

در این میان‌ مهندس‌ کشتی‌ساز، مسؤولیت‌ طراحی‌، محاسبات مربوط به بدنه کشتی، ساخت‌ و نظارت‌ بر ساخت‌ کشتی‌ و تعمیرات‌ آن‌ را برعهده‌ دارد.

در واقع هدف مهندسی کشتی‌سازی، طراحی کشتی‌ها به نحوی است که توانایی حمل مقدار معینی بار و مقاومت و حرکت در دریای متلاطم را داشته باشد و با سرعت معینی حرکت کند.

گفتنی است که با به میدان آمدن کشتی‌های تندرو با بدنه‌های جدید و روش‌های جذب انرژی حاصل از جزر و مد امواج آب، افق‌های جدیدی را در این زمینه گشوده است.

دروس‌ تخصصی‌ مهندسی‌ کشتی‌سازی‌:

تکنولوژی‌ کشتی‌، تحلیل‌ سازه‌ها، آرشیتکت‌ کشتی‌ (استاتیک‌)، آرشیتکت‌ کشتی‌ (مکانیک‌)، ماشین‌های‌ محرکه‌، مهندسی‌ دریا، فیزیک‌ موج‌، علم‌ مواد و شناخت‌ فلزات‌، ریاضیات‌ مهندسی‌. (بسیاری‌ از درس‌های‌ این گرایش‌ همراه‌ با آزمایشگاه‌ یا کارگاه‌ است‌.)

انتخاب رشته|مهندسی دریا

گرایش‌ دریانوردی‌

هدایت‌ و رهبری‌ کشتی‌ و مدیریت‌ نیروی‌ انسانی‌ شاغل‌ بر کشتی‌ وظیفه‌ یک‌ مهندس‌ دریانوردی‌ است‌.

به‌ همین‌ دلیل‌ استادان رشته‌ مهندسی‌ دریا معتقدند که‌ این‌ رشته‌ را نباید یکی‌ از گرایش‌های‌ مهندسی‌ دریا به‌ شمار آورد چرا که‌ یک‌ مهندس‌ دریا به‌ عنوان‌ کاپیتان‌ کشتی‌ مسؤولیت‌ راهبری‌ و مدیریت‌ کشتی‌ را برعهده‌ دارد و حرفه‌اش‌ یک‌ کار فنی‌ یا مهندسی‌ نیست‌.

دانشجویان‌ دریانوردی‌ با این‌ که‌ تاحدودی‌ مسایل‌ فنی‌ را می‌خوانند ولی‌ مقدار قابل‌ توجهی‌ از درس‌هایشان‌ ارتباطی‌ با مسایل‌ فنی‌ ندارد.

برای‌ مثال‌ مطالعه‌ آب‌ و هوا، جغرافیا و چگونگی‌ یافتن‌ مسیرها از جمله‌ درس‌های‌ این‌ گرایش‌ است‌ که‌ ارتباطی‌ با دروس‌ رشته‌های‌ مهندسی‌ ندارد.

توانایی‌های‌ لازم‌ :

یک‌ مهندس‌ کشتی‌ یا دریانوردی‌ به‌ دلیل‌ سفرهای‌ دریایی‌ گاه‌ ماه‌ها در کنار خانواده‌اش‌ نیست‌.

همچنین‌ یک‌ مهندس‌ کشتی‌سازی‌ نیز باید خود را برای‌ محیط‌های‌ ساحلی‌ تطبیق‌ بدهد.

به‌ همین‌ دلیل‌ قبل‌ از پذیرش‌ نهایی‌ در رشته‌های‌ فوق‌ از دانشجویان‌ این‌ گرایش‌ آزمایشات‌ پزشکی‌ کامل‌ به‌ عمل‌ می‌آید که‌ در این‌ میان‌ سلامت‌ دانشجویان‌ دریانوردی‌ بطور دقیق‌ سنجیده‌ می‌شود چون‌ این‌ دسته‌ از دانشجویان‌ نباید ناتوانی‌هایی‌ نظیر کوررنگی‌ داشته‌ باشند.

از نظر علمی‌ نیز دانشجویان‌ مهندسی‌ دریا در هر سه‌ گرایش‌ باید در دروس‌ ریاضی‌ و فیزیک‌ قوی‌ بوده‌ و به‌ زبان‌ انگلیسی‌ مسلط‌ باشند.

گفتنی‌ است‌ داوطلبان‌ دختر از میان‌ گرایش‌های‌ مهندسی‌ دریا تنها می‌توانند گرایش‌ مهندس‌ کشتی‌سازی‌ را انتخاب‌ نمایند.

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران ‌:

دانشجویان‌ مهندسی‌ کشتی‌ بنا بر سفارش‌ ارگان‌های‌ خاصی‌ همچون‌ “شرکت‌ کشتیرانی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌” پذیرفته‌ می‌شوند و از همان‌ ابتدا بورسیه‌ نهادهای‌ دریایی‌ می‌باشند و در نتیجه‌ آینده‌ شغلی‌ آنها تضمین‌ است‌.

در مورد موقعیت‌ شغلی‌ فارغ‌التحصیلان‌ مهندسی‌ کشتی‌سازی‌ نیز باید گفت‌ تنها اگر کارخانه‌ کشتی‌سازی‌ “صدرا” در بوشهر با تمام‌ ظرفیت‌ خود راه‌اندازی‌ شود، نیاز به‌ ۳۰۰ الی‌ ۴۰۰ فارغ‌التحصیل‌ مهندسی‌ کشتی‌سازی‌ دارد.

کارخانه‌ “نکا” در شمال‌ و “اروندان‌” در خلیج‌فارس‌ نیز از دیگر کارخانه‌های‌ مهم‌ کشتی‌سازی‌ ایران‌ هستند.

علاوه‌ بر کارخانه‌های‌ فوق‌ مهندس‌ کشتی‌ساز می‌تواند در سازمان‌ بنادر و کشتی‌رانی‌، وظیفه‌ ساخت‌ سکوهای‌ شناور را برعهده‌ گرفته‌ یا به‌ عنوان‌ مهندس‌ ناظر بر حـُسن‌ اجرای‌ طرح‌های‌ اجرایی‌ نظارت‌ کند و بالاخره‌ در صنایع‌ دریایی‌ به‌ کارهای‌ تحقیقاتی‌ بپردازد.

فارغ‌التحصیلان‌ گرایش‌ دریانوردی‌ نیز بورسیه‌ ارگان‌های‌ دریایی‌ کشور هستند و پس‌ از آنکه‌ بر روی‌ آب‌های‌ خارج‌ از کشور دوره‌ کارآموزی‌ خود را گذراندند، در ناوگان‌ ارگان‌ بورس‌دهنده‌ مثل‌ “کشتیرانی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌” و “شرکت‌ ملی‌ نفت‌کش‌” مشغول‌ به‌ کار می‌شوند.

مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس دریا

داشتن مهارت و تخصص خوب از ازامات موفقیت در هر شغلی است. در مهندسی دریا نیز وجود برخی مهارت و توانمندی ها ضروری می باشد. برخی از این توانمندی های کلی عبارتند از :

  • توانایی عالی در حل مساله
  • توانایی خوب در ریاضیات، فیزیک، مکانیک و فناوری اطلاعات (به خصوص برای مهندس کشتی و مهندس کشتی سازی)
  • مهارت های مذاکره و ارتباطی خوب
  • دانش فنی عالی (به خصوص برای مهندس کشتی و مهندس کشتی سازی)
  • توانایی اولویت بندی کارها و برنامه ریزی موثر
  • به روز نگه داشتن خود و اطلاع از آخرین پیشرفت ها و تکنولوژی های مرتبط
  • توانایی مدیریت و سازماندهی (به خصوص برای مهندس دریانوردی)
  • توان تصمیم گیری درست و به موقع (به خصوص برای مهندس دریانوردی)
  • توانایی انجام کار تیمی
  • توانایی حفظ آرامش در شرایط بحرانی (به خصوص برای مهندس کشتی و مهندس دریانوردی)
  • رعایت اصول بهداشتی و ایمنی
  • توانایی سفر و کار روی دریا برای مدت طولانی
  • آشنایی با زبان انگلیسی
  • غواصی (به خصوص برای مهندس کشتی سازی)
  • توان و سلامت جسمی کامل (به خصوص برای مهندس کشتی و مهندس دریانوردی)

و مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی دریا

امروزه نرم افزارهای رایانه ای یکی از مهم ترین ابزارهای کمکی مهندس دریا است که یاری گر او در رسیدن به اهدافش می باشد. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس دریا بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها تسلط بر نرم افزارهای تخصصی مربوط به حوزه مهندسی دریا را یکی از شرایط جذب خود قرار داده اند.

مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی دریا

  • نرم افزار SACS : نرم افزار تحلیل دینامیکی سکوهای دریایی
  • نرم افزار ANSYS : نرم افزار تحلیل و انالیز سازه‌ها
  • نرم افزار AQWA : نرم افزار تحلیل و آنالیز سازه‌های دریایی و اجسام شناور در محیط‌ های هیدرو دینامیکی
  • نرم افزار ABACUS : نرم افزار تحلیل و آنالیز دینامیکی سازه‌های دریایی از جمله خطوط لوله دریایی
  • نرم افزار DELFT 3D : نرم افزار مدلسازی سه‌بعدی هیدرو دینامیک
  • نرم افزار Maxsurf: نرم افزار طراحی و تحلیل هیدرواستاتیک و هیدرودینامیک کشتی
  • نرم افزار Rhino: نرم افزار قدرتمند در زمینه طراحی کشتی
  • نرم افزار MOSES: نرم افزار قدرتمند در زمینه تحلیل حرکات Seakeeping کشتی

تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی دریا

علاقه مندان برای ورود به شغل مهندسی دریا با توجه به تخصص و شغل مورد نظر خود، باید در مقطع کارشناسی در رشته مهندسی دریا در گرایش کشتی سازی، مهندسی کشتی و مهندسی دریانوردی، یا در مقطع کارشناسی ارشد یا دکتری تحصیل کنند. البته در شاخه فنی و حرفه ای نیز گروه علوم و فنون دریایی وجود دارد که افراد علاقه مند می توانند پس از گذراندن سال اول دبیرستان وارد شاخه های مختلف این گروه شده و در صورت علاقه در دانشگاه ادامه تحصیل دهند.

برخی از موسسات آموزشی معتبر از جمله موسسه آموزش کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، دوره های آموزشی تکمیلی برگزار کرده و گواهینامه های معتبر به افراد ارائه می دهند. داشتن این گواهینامه ها در یافتن شغل بهتر و موفقیت بیشتر مهندسان دریا موثر است.

آینده شغلی، بازارکار و فرصت های استخدامی مهندسی دریا

مهندس دریا با توجه به تخصص خود می تواند در سازمان ها و شرکت های صنایع دریایی،کشتیرانی، نفت و گاز، کشتی سازی و… دولتی و خصوصی مشغول به کار شود. برخی از آنها عبارتند از : شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت کشتیرانی والفجر، کارخانه کشتی سازی صدرا، سازمان بنادر و دریانوردی و …

برخی از شرکت ها مانند شرکت ملی نفتکش ایران در دانشگاه ها در رشته مهندسی دریا به صورت بورسیه دانشجو می پذیرند. علاقه مندان به بورسیه، می توانند از این راه اقدام کنند تا پس از اتمام درس، شغل تضمین شده ای داشته باشند.

با توجه به اینکه صنعت کشتی سازی در کشور شرایط مطلوبی ندارد و تنها در سال های اخیر کارهایی در سطح محدود در این حوزه انجام شده است، بازارکار مناسب و خوبی برای مهندسان کشتی سازی وجود ندارد. به عبارتی فرصت های شغلی محدودی در کشور در این حوزه می توان یافت. البته بسیاری از فرصت های شغلی این حوزه به امور تحقیقاتی مربوط می شود. در مورد مهندس کشتی و مهندس دریانوردی وضعیت کمی متفاوت و بهتر است.

وضعیت استخدام شغل مهندسی دریا در برخی کشورهای جهان

آمریکا – پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندس دریایی بین سال های۲۰۱۰  تا ۲۰۲۰، رشد۱۷  درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل۱۴  درصد می باشد.

درآمد و حقوق مهندس دریا مهندسی دریا

به دلیل اینکه مشاغل مهندس کشتی، مهندس کشتی سازی و کاپیتان کشتی طبق استانداردهای بین المللی از مشاغل سخت به حساب می آیند و ویژگی ها و شرایط خاصی دارند، وضعیت درآمدی متفاوتی نسبت به سایر مهندسان دارند. درآمد آنها در سطح خوبی می باشد به خصوص زمانی که بخشی از حقوق آنها به صورت ارزی پرداخت می شد. البته  فعلا به دلیل نوسانات ارزی، این کار انجام نمی شود.

میزان درآمد مهندس دریا در برخی از کشورهای جهان

آمریکا – متوسط درآمد سالیانه مهندس دریا۷۹.۹۲۰  دلار (برای همه مشاغل۳۳.۸۴۰  دلار)در سال ۲۰۱۰ بوده است. مطابق با جدیدترین آمارهای ۲۰۱۳، درآمد سالانه مهندس دریا ۸۸.۱۰۰ دلار و مهندس کشتی ۷۰.۹۰۰ دلار بوده است.

انگلستان – متوسط درآمد سالیانه مهندس دریا برای افراد تازه کار ۳۴.۵۰۰ دلار و برای افراد باتجربه۴۲.۰۰۰   تا۸۲.۳۰۰  دلار است.

دانشگاه‌های پذیرنده: خلیج فارس ـ بوشهر، صنعتی امیرکبیر ـ تهران ، مرکز آموزش عالی دریانوردی و علوم دریایی چابهار.

ممکن است به این مطالب نیز علاقمند باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.